بلوچی لبزانک ءِ یک بھرے ھمے گیدی کسہ اَنت۔ ما چہ ایشاں سر گوز کُت نہ کنیں۔ کوھنیں بادشاھانی کِسہ، جن ءُ جاتوگانی کسہ ءُ دیھ ءُ بلاھانی کسہ۔۔ ما چہ وتی پیریں بلکانی دپ ءَ ھمے دیھ ءُ بلاھانی کسہ ءُ داستان باز اِش کُتگ۔ ھمے کوھانی کد ءِ ساھدار کہ بلوچی گیدی کسھانی تھا دیھ ءُ بلاھانی نام ءَ زانگ بیتگ اَنت۔ بیت کنت کہ پہ دگرا انگت دروگ بہ بنت ،بلے پہ من ناں۔۔ جدید سائنس ءَ ھم اے گپ راست کُتگ ءُ بلوچستان ءَ ھم ھمے ڈائناسور ءِ ھڈ ءُ نشانی دز کپتگ اَنت۔ چو ھم بیت کنت کہ چوشیں کسہ ءُ داستان ھما ھنداں سازگ بیتگ اَنت کہ اودا ھمے شومیں ڈائناسور بیتگ۔ آ وھد ءَ کہ ھمے شومیں ڈائناسور است بیتگ اَنت ایشاں نا ایوک ءَ دگہ سھدارانی گینّ گپتگ، بلکیں انسان ھم تراک دل کُتگ اَنت ۔ پمیشا ایشانی تُرس ءُ بیم ھزاراں سال انسان ءِ تب ءُ نفسیات ءَ چو گیدی دیھ ءُ بلاھانی کسہانی شکل ءَ نِشتگ۔
سائنس گُشیت کہ ھر ساھدار ءِ کد ءُ بالاد ، بدن ءُ وزن ءِ سرا ورگ ءُ وپسگ، ھما چاگرد ءِ تھا کہ ھما سھدار زند گوازینگ اِنت ، ھما چاگرد ءِ آپگوات ءُ دگہ بازیں موسمی بدلی سدلی دزمانجن بیت کن اَنت۔ ما یک سھداری ءِ ورگ ءُ وپسگ ءِ سرا دزمانجی ءَ چہ آئی ءِ کد ءُ بالاد ءُ وزن ءَ کم ءُ گیش کُت کنیں۔ انچو کہ پولٹری فارمانی تھا کُکڑ ءَ بازیں انچیں کیمائی ورگ وارین اَنت ءُ آئی ءِ وزن ءَ گیش کن اَنت ۔ وتی تب ءَ ھمے کُکڑ ھفت ءُ ھشت ماہ ءَ یک کلو ءَ سر بیت ، بلے ھمے فارمانی تھا سئے ھفتگ ءِ تھا۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
نو انچو کہ مئے سرھالیں ” مُشک ءِ پیلّ” ایوک ءَ پیل ناں ، بلکیں درستیں سھدار اُشتر، اسپ، دگہ بازیں کہ اے دُنیا ءَ داں روچ ءِ مروچی اَست ءُ زندگ اَنت، ایشانی کد ھم یک وھدے مُشک ءِ کد ءَ بیتگ اَنت۔ بیت کنت کہ منی اے گپاں شُما دروگ سر پد بہ بئیت ءُ من ءَ گنوکے بہ گُشئے۔ بلے اے راستاں۔۔۔ ھمے سھدارانی پیل بہ بیت یا آ دگہ کد ءِ کسان بیئگ ءِ مستریں سوب تُرس ءُ بیم بیتگ۔ دانکہ آ ڈائناسور ءِ وڑیں دٰیھ ءُ بلاھاں چہ بہ رکّ اَنت۔۔۔۔۔
زانتکارانی گُشگ اِنت کہ ماں اے زمین ءِ سرا تاں ھزاراں سال ھمے شومیں بلاہ(ڈائناسور) آں حاکمی کُتگ۔ اے کُجام وھد بیتگ؟ بلے سائنس دان گُشاں سیزدہ کروڑ سال پیش ءَ داں اے زمین ءِ سرا ھمے بلاہ زندگ بیتگ اَنت۔ ڈائناسور ءِ بنکی دروشم چو کیپک ءُ کٹارءُ گَرّاں کُڈیل ءِ وڑا بیتگ۔ اے شوماں چو کپودرانی وڑا ھیک داتگ ، بلے وتی ھیکانی سرا نہ وپتگ اَنت۔ آ چہ چُکانی مُشگ ءُ بندگ ءَ آزاد بیتگ اَنت، چیاکہ آھانی چُک انچو چہ ھیک ءَ در کپتگ اَنت، آھاں وتی شکار وت کُتگ۔ بس آھانی یک کارے بیتگ ، ورگ در بہ گیج ءُ بور ءُ سیر کن ءُ بہ وپس ، آ وھد ءَ سرجمیں زمین ءِ موسم ھم دگہ دروشمے بیتگ۔ بزاں گرم دروشمیں نمبی یے۔۔ قطبی ھند ءُ دمگاں ھم برف چہ ابئید بلکیں ٹوھیں ٹوھیں درچک ءُ جنگل باز بیتگ ءُ اودا ھورانی لڑ ھم سک باز بیتگ۔ دُنیا ءِ تھا آپ ءُ درچک ءُ سبزیانی کمے نہ بیتگ۔ ورد ءُ وراک ھم سک باز بیتگ۔ ھمے سوب بیتگ کہ ڈائناسور بلاہ دروشم ءُ مزن کد بیتگ اَنت۔ مرچی دُنیا ھمک ھند ءُ دمگاں شوھاز اِتگیں ھَڈاں چہ ھمے نشوندھی رسیت کہ ڈایناسورانی دراجی سد ءُ سی بچیل ءُ آھانی وزن ھشتاد ٹن بیتگ۔ ڈائناسورانی بازیں قسم بیتگ اَنت، ایشانی تھا بازینی گوشت وار ءُ بازینی سبزی ءُ درچک وار بیتگ اَنت۔ ھمے گوشت وارانی بیم ءُ ترس ءَ بازیں کسانیں سھدار دِل ترک بیتگ اَنت، اے روچ ءَ ٹَپ اِتگ اَنت ءُ شپ ءِ تھاری ءَ چہ وتی بُنجلاں در کپتگ اَنت ، لاپ یے دوزہ ءِ توستگ۔۔ ھمے ورگ ءِ کمے ءُ ھمے بلاھانی تُرس ءُ بیم ءَ ایشانی جان ءِ گوشت وارتگ ءَ باز کسان بیتگ اَنت۔ پیل ھم چو مُشک ءَ کسان بیتگ۔
شش کروڑ سال پیش ڈائناسور چر اے دُنیا ءَ گار ءُ بیگواہ بیتگ اَنت۔ بلے کس نہ زانت کہ ایشانی نسل ءِ بیگواھی ءِ مستریں سوب چی اِنت ؟ زانتکار گُشنت وھدی زمین ءِ سرا گرمی ءِ زور گیش بیان بیتگ۔ ھمے گرمی ایشانی بیگواھی ءِ سوب جوڑ بیتگ۔ لھتے گُشئے زمین ءِ سرا دگہ ٹوھیں سیارھے ءِ لگ اِتگ ءُ ھمے ایشانی مرگ ءِ سوب جوڑ بیتگ۔ دگہ لھتیں گُشاں کہ آھاں زمین ءِ سر ءِ دُراھیں ورگ وارتگ ءُ ھلاس کُتگ اَنت تا ھمے ورد ءُ وراک ءِ ڈکال ھمیشانی مرگ ءِ سوب جوڑ بیتگ۔ لھتے گُشے آھانی ٹوھیں جون آھانی مرگ ءِ سوب جوڑ بیتگ۔ وھدی آھانی بدن ءِ یک بھرے ٹپی بیتگ دُمب یا دگہ تا آ سرپد نہ بیتگ اَنت ۔ ھمے ٹپ ءُ ریش آھانی مرگ ءِ سوب بیتگ۔۔بلے راستی ایش اِنت ڈائناسورانی مرگ ءِ یکے ناں بازیں سوب بیت کن اَنت۔
زانوگرانی گُشگ ءِ ردا ھما وھد ءَ دُکال ڈایناسورانی مرگ ءِ سوب بیتگ ،تا ایشانی یک قسمے ءَ وت ءَ چہ ھمے مرگ ءِ دپ ءَ رکّینتگ ۔ ھمے کہ مرچی باندا بالی مُرگانی دروشم ءَ مئے دیم ءَ استاں۔ اے ڈائناسورانی یک قسمے کہ بازیں ارتقائی تر ءُ مانتراں گوزگ ءَ پد ھمے دروشم ءَ اَتکگ ءُ سر بیتگ۔۔
گُڑا ھمے ڈائناسورانی مِرگ ءُ ھلاس بیئگ ءَ پد دگہ بازیں سھدار چہ مرگ ءِ کَل ءَ چُٹ اِتاں۔۔ نو آھاں پہ ارزانی ءَ ڈن ءَ تراِت کُتگ ءُ وتی ءُ چکانی واستہ جوانیں ورد ءُ وراک شوھاز کتگ۔ پمیشا آھاں اے جھان ءَ وتی نسل برجم داشت کُتگ
سائنس دانانی گُشگ ءِ ردا بدن ءُ وزن ءِ کم کنگ اِنچو گران نہ اِنت۔ اگاں بازیں وھدی ءَ ورد ءُ وراک ءِ دُکال بہ بیت تا بازیں سھدارانی ”جین” وت ءَ وھد ءُ ھالتانی ردا ھمدرچ کن اَنت۔ او آھانی آیوکیں چُک ءُ پسّائندگ کسانیں کَد ءُ بدن ءِ بنت۔ دانکہ آھانی ورد ءُ وراک ءِ ضرورت ھم کم بہ بنت ۔ بلے اے کار لھتے سالاں سرجم نہ بیت بلکیں ھزاراں سال درکار بیت۔
بلے اگاں ورد ءُ وراک مُچ بہ بیت، آپگوات ءُ چاگرد وش تب بہ بیت تا شُد زیادہ گور جنت ءُ تا وزن گیش بیت ءُ کد مزن بوان کنت۔ اگاں ھمے لڑ بازیں مدتے برجاہ بہ بیت تا سھدار ءِ ”جین” ھم وت ءَ ھالتانی رنگ ءَ رج اَیت ءُ آیوکیں نسل ءِ بدن ءُ وزن چہ گوستگیں نسل ءَ مزن تر ءُ گرانتر بیت۔ بلے زانتکار گُشنت ھمے ”جین” ءِ بدلی ءُ سدلی ءُ وت ءَ ھالتانی لڑا آرگ ءِ کار باز سُست بیت۔ ایشی ءَ لکّھاں سال ءُ سیم لگّ انت۔
سائنسدانانی گُشگ ءِ ردا سھدارانی بدن ءِ کمے ءُ گیشی ءِ بدلی سدلیانی نشانی ھزاراں سالان پد زاھری کن اَنت۔ آسٹریلیا ءِ میلبرن یونیورسٹی ءِ سائنسدان ایلسٹر ایونز کہ ھمے سھدارانی کد ءُ بدن ءِ بدلی سدلیانی سرا پٹ ءُ پول کنوکیں ٹیم ءِ سربراہ اِنت آئی ءِ گُشگ ءِ ردا انوگیں وھد ءِ زندگیں سھدارانی وزن ءِ گیشی ءُ کد ءِ مزن بیئگ ءِ لڑ گوستگیں ھفت کروڑ سال اِنت کہ برجاہ اِنت۔ بزاں بندات بیتگ۔۔۔۔ تاں ھما دور ءَ کہ ڈائناسور مرگ ءِ آماچ بوان بیتگ اَنت ءُ ھلاسی یے سیمسراں سر بوتگ اَنت۔۔
ایونز ءِ گُشگ ءِ ردا پیل ”مُشک” ءِ کدّ ءَ بگر تاں انیگیں مزنیں کدّ ءَ چِل لکھ نسلانی گوزگ ءَ چہ پد سر بوتگ۔۔۔۔۔
بنگپ یعنی چئ انت.
گپے بنگیج انت کہ چہ یک سرحالے شروے بیت.
اداء شمۓ خیال و زانگ و پسو.
شمۓ خیال دربارو اے نبشتانکا چی انت نۓ کہ بنگپ
شمۓ نظڑات چی انت.
اگاں بلوچی نزانیت چہ پیرین بلوچے یاد بہ گیرت