چدءُ پیش کہ ما وتی بُنگپ ءَ دیمءَ بہ بریں یکبرے سیاہگءُ راست نبیسی ءِ جندا بہ گیشیں جْواں تر اِنت سیاہگ سکرپٹ ءَ گُشیں ، ءُ راست نبیسی ،آرتوگرافی،، ءَ۔۔۔ چوکہ مے تالہ ءَ عربی سیاہگ کپتہ کہ ما مسلمانیں ۔۔۔پہ راست نبیسی ءَ 60۔۔ 70 سال ءَ پیش ہرچ کارے کہ بوتہ ،آئی ءِ شیرگ ءُ مجگ مے دیما اَنت ۔۔۔
انگہ دگہ گپے راست کنگ بہ بیت کہ ‘نبشتہ رھبند‘ زبانے ءِ دْراہیں ڈک ءُ دراں نہ گیپت چیا کہ زبان ءِ سے بہر اَنت ،اشارہ ءُ کتّی، شیزارگ، شاکارگ ءُچشگ ءُ باکارگ ءُ سیمی لبز درشانی۔۔
سیاہگ ءُ راست نبیسی بس لبز درشانی ءِ بندءُبوجءُگرءُکشّانی دیمپان ءُ کارگُشاد اِنت۔۔بزاں ھما توار کہ لُنٹ ، لِلک ءُ دنتان ءِ منّت ءَ درکاینت ، آ جْواناب بہ بنت یا کشّاب ءُ دو کشّاب ،راست نبیسی ءِ تہا کاینت۔۔
اشارہ ءُ کتّی یااےدگہ دست ءُ درشانی یا کُلّگ ،چشگ،باکارگ ءُ شاکارگ وڑیں لبز تھیٹر (لیب)،(تلّو)اسٹیج ،فلم ءُباسکوپ ءِ مہتاج اَنت ،بزاں زبانءِ یک بہرے نبشتانکی ءُ یک بہرے گوں گندگ ءُ دیدنءَ سیادی داریت۔۔
بلوچی زبان ءِ سیاہگ ءُ راست نبیسی ءِ ‘‘دْراجیں کسّہ‘‘چو اے وڑ اِنت کہ اے نیمگا جْوانیں سائنسی رہبندے ءَ ہچ وڑیں کارے نہ بوتہ کہ کسے ءَ اوپارے بہ روت ءُاے کار دیما تیلینگ بہ بیت۔ بلے بیا کہ ‘نیم ھکیم ءُ نیم مُلا‘ءِ بساتا گپّڑے کار بوتہ۔ واجہ گلام شاہ قحطانی بہ بیت کہ واجہ ع،ص امیری،واجہ اکبربارکزئی بیت یا واجہ مَلک طوقی،واجہ صدیق آزات بہ بیت یا واجہ عطاشاد، دْرستیں بْراہندگانی لِکوڑی دنتاناں کچّگ داتگ یا تو بُگشئے ‘نبشتہ جیڑہ ‘ءَ گْور جتگنت،آہاں کار کُتگ۔آیانی کاراں لیس ءُ پلیس بہ کنئے ہمے آسرءَ سر بئےکہ اے کُلیں واجہانی کار دلکش نہ اِنت ءُ چرے مردماں کس اے کارءَ بلد نہ بوتگ یا زبانءَ نہ مرّینتگنت۔۔ اے درگتا چندے واجہ کارءَ سائنسی رنگے ءَ کہ کار کتگ پہ رہبند ءُ ربیدگ اَنت، بلے پدا ہم کمی گیشی است،(بگند ئے آ وہدا ‘توار زانتی ءِ زانشت ءَ ایںچو دیمروی نہ کرتگ یا بلوچی زبانءِ توار رد دینت ) اے گپ ءَ ہرکس زانت کہ بلوچی زبان انچو کوْہن ءُکدیم اِنت دو ہمنچو تابیدہ ءُ پیچیدہ (تاب ءُ پیچ)اِنت کہ ماں عربی ءُ رومن سیاہگ ءِ تہا راست نبیسیءِ جنجال دیما کیت، پرچا کہ چیزے وت منّی (قراردادی)بوت دلا نہ کپیت ، بلے ‘زبان نبشت‘روان بہ بیت راہ راست تِر بئیان بیت۔۔۔
ہما مردماں (وتی ءُدری)کہ تھیوری داتہ،چراہاں سیدپاشمی،عزیزبُگٹی،حاجی عبدالقیوم،ٹم فرلءُمیجرموکلرءِکرتگیں کارانی کالب تاج بلوچ ءِ نبشتانک‘زبان نبشت‘ ءِ تہا است اَنت۔بلے اگں جْوانیں تک ءُ گیچنے بہ بیت تہ اے آسر درکیت کہ اے چاریں پنچیں واجہانی ‘نوشت کالب‘ہم نیمشلونگءُ نیمبُندگ اَنت۔دوئیں ہساباں ،تُری جْواناب کالب بہ بیت ،یا کشّاب ءُ دوکشّاب ۔۔چوکہ‘ح‘‘ع‘‘ءُ‘ق‘،اے آب بلوچی ءِ آب نہ اَنتءُبلوچ ءِدپءَ نیاینت،بلوچی‘ہوارجْواناب‘کالب ءِتہا زور مانگیجگ بوتگنت۔۔ اگاں ‘نیکراہی نیمون‘زبانےءِلکؤءِگیشواریءِوہدا گرءُبندی دیوالےبہ بنت،گڑا بزاں ‘شگز گوں لُنڈان ‘اِنت ۔چیا کہ ‘زبان نبشت‘سیاہگے ءِ مہتاج اِنت کہ زبان ءِ نبشتگی لوٹ ءُ ڈکاں بہ گیپت یا پیلو بہ کنت۔۔ اے کالبانی ناسرجمی ءُنیمشلوگی ایش اِنت کہ ‘پونیم کاللب، پونیٹک کالب،کشّاب کالبءُدوکشّاب کالب ،چاریں کالب نہ گیشتگنت، پمیشکا نبشتکی لوٹاں پیلو کُت نہ کنگا اَنت ۔۔ بزاں اے ہیالداری کنگ نہ بوتہ کہ سرجمیں سْیاہگ ءِ لوٹ چی اَنت؟؟
اے کالباں تو بلوچی زبانءِ‘کُل تواری کالب‘ گُشت نہ کنئے، البت‘ہندی کالب ‘ یا گالواری کالب ‘بہ گُشئے دْروگ بند نہ بئے،بلے پدا ہم ناسرجمی ءُ نیمشلونگی ہلاس نہ بیت، پریشیا جہد ، کارءُگردش لوٹیت ۔سئیں بُندراں (نمروز۔شالکوٹ۔دُزّآب)کاربہ بیت تہ بگندئے ‘
زبان مکتبی‘بہ گُڈیت کہ بلوچی زبانءِ توارکالب ءِ دْروشم باز زیبا اِنت ءُ وتی رنگا اِنت ۔۔ انچو کہ من پیسرا گُشت کہ زبان شناس بیت، زبانزانت بیت،بلکں زبان ءِ مِستری ءُ میکانیک بنت کہ آ زبان ءِ بندءُ بوجاں زاننت ءُ پوہ بنت ، بلکیں تو گُشت کنئے کہ زبانانی کروجگ ءُ بندگا ہم بلد بنت ، تُری آ تئ زبانءَ پوہ مہ بیت دی وتی کارءَ کُت کنت ،فارمولہءِہسابءَ۔۔۔ آ تئ لبز اَمبارءَ ودینت کنت ، بلے مانا دات نہ کنت ، بلے آ زبانزانتے کہ زبانءَ بہ زانت ءُ سائنسی رہبندےءَ کار بہ کنت تہ دانکے پہ دو نہ بیت۔۔
بس کار لوٹیت، سَے پہناتی شاہگانیں کارے تئ زبان ءَ رکینیتءُ رستگار کنت ،اگاں ناں تئ زبان ءُ زمین تئ دردا نہ ورنت یا تو آیانی۔۔
نوں بیا چار ءُ تپّاس کنیں کہ اے چاریں کالب چوں سائنسی اَنت ،اول تئ پونیم کالب کہ 22 جْواناب اَنت ۔۔اے جْواناب بلوچی زبان ءِ بُندری جْواناب اَنت یا روتگ جْواناب تو گُشت کنئے اشاں ۔۔پونٹیک کالب ءِ تہا 29 جْواناب اَنت ، اشانی تہا 6 انچیں جْواناب گوں ،کہ آ اَسلا پونیم جْواناب نہ اَنت ، بلکیں لسانی اصطلاحی زبانءَ ایشاں ،، الوفون،، گُشنت۔ چوکہ‘ت‘ فون ‘اِنت ،ث، الوفون ،، اِنت ہمے وڑا ‘ک‘ءِ‘خ‘‘د‘ءِ‘ذ‘‘گ‘ءِ‘غ‘ءِ۔۔ اے ہما جْواناب اَنت کہ بندارا وَ بلوچءِ نہ بوتگنت ، بلے رندی مانریچاں ہوار گیتکگنت کہ بے تک ءُ گیچنا زورگی اَنت کہ آیانی فونیم مازُرتگ اَنت، الفونانی زورگ لازُم اِنت ، ساہگ ، دور دئیگ نہ بیت ، آپءَ دُزئے نمبگ دُزگ نہ بیت ۔۔الفوں ساہگ اَنت ءُ پدا پہ گالواراں کار دینت۔۔
چہ ‘گُٹّ ‘ءَ درایوکیں عربی ءُ پارسی ءِ آ دگہ جْواناب بلوچی ازباب نہ اَنت ، نیکراہی جیڑہ دگرے ءُ لسانی دگہ ۔۔ پشت کپت ‘عربی ءِ آبانی زیرگ ءُ نہ زیرگ ءِ جیڑہ۔۔اے دلگوش کرزیں گپے کہ وہدے عربی ءُ پارسی ءِ ہمے آب ءُ لبز مے مسیت ، وانگجاہ ءُ بازاراں کارمرد بئیگ اَنت ، وانگی اَنت ءُ پہمگی اَنت کہ چوں مے نہ اَنت ۔۔؟؟
بلوچ ڈیہہ ءُ آئی ءِ کرّءُ گْوارانی ہمساہگیں زبانانی وانگءَ رند اگاں ما دپاں مہ دُزیں ءُچماں بند مہ کنیں تہ دپءِ پُرّا گُشت کنیں کہ اگاں‘آثارقدیمہءُ بلوچ‘ربیدگی زند ‘،ازمءُازباباں‘بہ گندیں تہ پکّائیا گُشت کنیں کہ بلوچی زبان لازم ماتیں زبانے کہ اے ‘ازم ءُ ازباب ‘آئی ءِ کْوہنگی ءَ پیشدار نت۔۔ چو کہ ساز ءُ زیمرءِ ازباب ، سروز،تمبورگ ،رباب، ڈہل، سُرنا۔ تبلہ ، چنگ ، نل۔۔ ہمے وڑا جلّک ، جنترءُڈلوک ،مُشتِک ءُ وانک ، سرچوپءُ بُنچوپ ،سندان ءُ کُدینہ، جُگ ءُ ننگار ، مشک ءُ ہینزک ،تانوک ءُ بیلڑ ، تین ءُ تاپگ ، تش ءُ تپر ، داس ءُ ہرّگ ، برد ءُ مئیتین پنچو ءُ کلمورگ ، تور ، چَنگ ، گْورشان ، اوہند ءُ کپات ، درنگ ءُ چوٹ ، تِلککءُ تْرکل ، سواس ءُ تکُّل ، دوچ ءُ گْواپ ،مُرگ پانچ بہارک ، ڈگاردوچ ، جالار ءُ دگہ ہزاراں بلاءُ بتر ۔۔
سچکان ءُ مُہریگ ، پاتال ءُ یکشل ، شمو ءُ ٹٹ ءُ دگہ سک باز نمونہ است کہ سک کْوہن ءُ کدیم اَنت ، انگت بلوچ زندمان ءُ دودمان ءِ بہر اَنت ۔۔ چیدگ وان زاننت کہ الامہ ءُ چیدگ چہ ڈسنت ؟ خطءمیخی ،وَ ہمے مُرگء پانچ اِنت ، ہخامنشی دورءِ خطبہ بلوچی زبان ءَ اَنت ۔۔ یک زمانگے تئ زبان سرکاری زبان بوتگ ۔ اگاں باور کنئے ؟؟؟(لٹّ ءَ زور ماں ،، چدءُ گندہ تر مہ بیت مردم) توار آب زانت اگاں دگہ رواداری ے کت نہ کنت وَ ہیر بلے یک شاہگاں زیدءُ آزمان شاہاریں کْوہنگیں زبانے ءَ پہ ‘واول ءُ کنسوننٹ ‘آنی نیمونا سیاہگانی جامگ مٹی ءِ توجیل ہما ہراب ءُ ہراب تر ءِ کسہ بیت ، نیکہ گہہ ءُ گہتر ءِ گچین ءُ شوہاز۔۔ چیا کہ بُندرا تو وتی توارینکاں گیشین ، سیاہگ بدلی ہچ جیڑہے نہ اِنت ۔۔اگہ منا جُست کنئے دْرستاں گہتر وتی سیاہگ اِنت کہ تئ ڈک ءُ لوٹشتاں پیلو کنت ۔۔ اگا نہ ‘نا کاما ڈلگ شامے‘۔۔
زبانے ءِ کُشگ ءُ زندگ کنگ ءِ تہا ‘سیاہگ ‘،‘توارآب ‘ءُ‘راست نبیسی ءِ مزنیں کردءُ بستارے کہ ہچ وڑا ڈالچار کنگ نہ بیت ۔۔۔
چہ تاکبند ،گدارِ،پسنی ءِ منتءَ ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ اولی بہر۔۔۔۔۔۔۔۔۔ جاری اِنت
http://bamhalblog.blogspot.com/2012/03/blog-post_25.html دومی بہرے لنک